„Krzyże i kapliczki przydrożne, czyli opowieść o świętych i przestrzeni”

„Krzyże i kapliczki przydrożne, czyli opowieść o świętych i przestrzeni”
Wracałem ostatnio z podróży do Elbląga. Po drodze postanowiłem zmodyfikować trasę tak, aby trafić do Tczewa, a dokładnie do Fabryki Sztuk.

Jest to Centrum Wystawienniczo-Regionalne Dolnej Wisły w Tczewie. Głównym jego zadaniem jest prowadzenie działalności kulturalnej, w tym propagowanie historii i tradycji Tczewa oraz regionu kociewskiego.
Z racji zainteresowań trafiłem tam, aby odwiedzić wystawę etnograficzną „Krzyże i kapliczki przydrożne, czyli opowieść o świętych i przestrzeni”.
Kapliczki i krzyże przydrożne są jednym z bardziej charakterystycznych elementów krajobrazu polskiej wsi. Niektóre skromne, naznaczone nieubłaganym upływem czasu inne odrestaurowane, okazałe budowle. Przygodnego wędrowca dziwić może czasem ich usytuowanie: zdarza się bowiem, że spotkać je możemy w zdawałoby się zgoła nieodpowiednich miejscach. Zagubione wśród pól lub leśnych ostępów, stojące na skrzyżowaniach dawno nieuczęszczanych traktów, fascynują i frapują nas współczesnych - zdobywców kosmosu i oceanicznych otchłani. Czasem tylko na wpół zatarta data wyryta na krzyżu lub murze kapliczki naprowadza nas na trop wydarzeń z przeszłości. Niestety, dzisiaj wiedza o historii tych niezwykłych miejsc coraz częściej ulega zatarciu. A przecież dawni budowniczowie i fundatorzy kapliczek i krzyży nie wybierali miejsc ich postawienia przypadkowo. Pomijając te, które znaczyły miejsca dramatycznych wypadków czy niespodziewanych zajść, jak bitwy czy potyczki, były one niezwykle ważne w życiu całej społeczności. Te małe perły architektury pełniły wiele funkcji w społecznościach lokalnych.
Na wystawie zaprezentowano m.in. oryginalne rzeźby kapliczkowe, stare zdjęcia oraz pocztówki przedstawiające krzyże i kapliczki, wypożyczone z muzeów z całej Polski oraz ze zbiorów prywatnych.
W trakcie pobytu udało mi się także pozyskać publikację pod tym samym tytułem jak nazwa wystawy, autorstwa kurator wystawy, Kamili Gillmeister.
Wystawa będzie czynna do 30 listopada 2015 r. Dojazd do Tczewa, zwłaszcza teraz autostradą nie nastręcza większych problemów, a dla pasjonatów tego tematu stanowić będzie miłe przeżycie. Tczew zaprasza na wystawę!

Społeczny Opiekun Zabytków
Instruktor Opieki nad Zabytkami PTTK
Jacek TREICHEL

• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE
• CLICK_TO_ENLARGE CLICK_TO_ENLARGE

Grudziądzkie spichrze jednym z cudów Polski – co nam to dało?

10 października 2015 r. minęły cztery lata od chwili ogłoszenia grudziądzkich spichrzy jednym z 7 nowych cudów polski. Tytuł ten zdobyliśmy w pierwszej edycji konkursu zorganizowanego przez redakcję National Geographic Traveler. Zmobilizowanie licznej rzeszy internautów głosujących w tym konkursie, zwłaszcza bez intensywnego wsparcia ze strony podmiotów zajmujących się etatowo promocją miasta, było dużym sukcesem.
    Uwieńczeniem konkursu było wręczenie nagrody za uzyskanie II miejsca w konkursie przez redaktor naczelną National Geographic Traveler – Martynę Wojciechowską. Nagrodę w imieniu laureata odbierali Robert Malinowski – Prezydent Grudziądza oraz Małgorzata Sadowska-Rodziewicz – Naczelnik Wydziału Kultury, Sportu i Promocji Urzędu Miasta Grudziądza.
 

fot_MMuranski_NG Traveler-1

Nasuwa się pytanie, czy sukces ten został dostatecznie wykorzystany? Do chwili obecnej odbyło się pięć edycji konkursu. Z województwa kujawsko-pomorskiego, poza Grudziądzem zostały laureatami m.in. Muzeum Piernika w Toruniu, tężnie solankowe w Inowrocławiu czy tegoroczny – Chełmno.
Przeglądając listę laureatów wszystkich pięciu edycji można zauważyć, że efektem znalezienia się w prestiżowej siódemce zwycięzców jest ubieganie się  o status światowego dziedzictwa UNESCO – Toruń, Świdnica lub Pomnika Historii.
Pomnik Historii jest jedną z czterech form ochrony zabytków. Od roku 1994 do chwili obecnej Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wpisał ponad 60 obiektów na listę Pomników Historii. Uznanie za Pomnik Historii oznacza nadanie danemu zabytkowi lub parkowi kulturowemu szczególnej rangi ze względu na jego wartość dla kultury narodowej.
Wśród laureatów, zdobywcami ww. miana zostało już 7 laureatów:

• Chełmno – stare miasto;
• Kanał Augustowski - droga wodna;
• Katowice - osiedle robotnicze Nikiszowiec;
• Kozłówka - zespół pałacowo-parkowy;
• Lublin - historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny;
• Łódź – wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego;
• Poznań - historyczny zespół miasta.

Wśród planów pokonkursowych było ubieganie się o ten zaszczyt, ale jak dotąd kwestia ta nie została zrealizowana.
W przestrzeni publicznej miasta, fakt ten jest mało widoczny, nie wyeksponowany w przestrzeni miejskiej i na portalu głównym miasta. Pozostali laureaci eksponują ten sukces w miejscach ogólnie dostępnych, w portalach informacyjnych oraz w treściach publikowanych w różnego typu przewodnikach. Pozytywnym elementem jest natomiast pamięć o tym fakcie wśród grudziądzkich przewodników PTTK.

Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu – laureat z 2012 r.

    Od dawna pojawiają się koncepcje zagospodarowania zabytkowych spichrzy. Wiosną 2012 r. wiceprezydent Grudziądza zapowiadał, że wniosek o wpisanie na Listę Pomników Historii Prezydenta RP grudziądzkiego zespołu spichlerzy trafi do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W lipcu br. ponownie poinformowano, że: „Najważniejsza sprawa to wpisanie ciągu spichrzy na listę Pomników Historii przy Prezydencie RP i w tym kierunku działamy - mówi Marek Sikora, wiceprezydent Grudziądza. - Spodziewam się, że niebawem tak się stanie, a wtedy z automatu będziemy mogli ubiegać się o unijne wsparcie jeżeli chodzi o rewitalizację tych obiektów. Już wcześniej wykonaliśmy izolację przeciwdeszczową, która zapobiega niszczeniu tych zabytków. Ponadto mamy już przygotowaną na papierze koncepcję wyglądu ul. Spichrzowej z zabudową śmietników i podwórek. Prowadzimy też rozmowy z właścicielami na temat ewentualnego wykupu spichrzy przez miasto. Niektórzy właściciel już już gotowi na odsprzedaż. Miasto chce, by za kilka lat ulica tętniła życiem. W zabytkowych obiektach mają znaleźć się siedziby licznych organizacji w tym PTTK, Bractwa Rycerskiego, Dom Harcerza, kawiarnie, sklepiki. Ponadto w strategii rozwoju województwa do 2020 roku jest koncepcja, by w Grudziądzu w spichrzach powstało Muzeum Chleba i Ziarna. Nad zmianą wizerunku ulicy pracuje 10- osobowy zespół. Do końca roku ma zostać opracowana strategia, a w przyszłym roku powstanie dokumentacja inwestycji.”.
Wiadomo powszechnie, że nie wszystkie obiekty są w rękach publicznych (miasto, Muzeum, MPGN). Te akurat prezentują się znakomicie. Jednak pozostałe, będące w rękach prywatnych wręcz szpecą to miejsce.
 

ulica Spichrzowa

    Urząd Miejski mimo najszczerszych chęci i programów rewitalizacyjnych sam nie rozwiąże problemu tego miejsca. Widać to także po innych rejonach miasta. Dopóki nie uda się zwalczyć działania wandali na terenach dopiero co zrewitalizowanych, zwalczyć problemu psich odchodów i niszczenia obiektów napisami w stylu pseudograffiti, które to mogą zmienić wizerunek miasta i jego postrzegania przez turystów, nie ma co liczyć na pozytywny odbiór tego zakątku miasta przez znaczne ilości autokarów z gośćmi. Gośćmi pozostawiającymi dziś duże pieniądze w miejscach nie posiadających takiego potencjału jak Grudziądz.
    Warto przytoczyć za Ministerstwem Sportu, że: „Turystyka jest jedną z form działalności gospodarczej o najbardziej znaczącym potencjale w tworzeniu wzrostu i zatrudnienia w UE. Zgodnie z zawężoną definicją turystyka generuje około 4 % PKB UE (6% PKB Polski), 8 mln miejsc pracy (4% siły roboczej). Jednak jej interdyscyplinarny charakter i pośredni udział w PKB jest znacznie wyższy – turystyka generuje około 11 % PKB UE i zapewnia około 12 % wszystkich miejsc pracy.”
 

Okładkę przewodnika NGT za 2011 zdobiły właśnie spichrze

Bez wspólnego działania władz, mieszkańców, zaangażowania środków unijnych i lokalnego kapitału, droga do grudziądzkiej „Złotej uliczki” jest jeszcze bardzo odległa.

Społeczny Opiekun Zabytków
Instruktor Opieki nad Zabytkami PTTK
Jacek TREICHEL

ODZNAKA KRAJOZNAWCZA Szlakiem Zabytków Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce

ODZNAKA KRAJOZNAWCZA
Szlakiem Zabytków Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce

Jedną z niewielu odznak krajoznawczych bezpośrednio związanych z opieką nad zabytkami jest Odznaka Krajoznawcza Szlakiem Zabytków Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce
Odznaka została ustanowiona w roku 2009 przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego z inicjatywy Oddziału Międzyuczelnianego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Warszawie z okazji trzydziestej rocznicy wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO pierwszych polskich obiektów. Celem odznaki jest popularyzacja turystyki i krajoznawstwa oraz systemu odznak PTTK, a w szczególności polskich obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.
Blachy wykonał częstochowski Polmet. Przedstawiają one logotyp UNESCO otoczony nazwą odznaki. Nowością w porównaniu z poprzednimi odznakami Oddziału Międzyuczelnianego (OM) w Warszawie, jest możliwość weryfikacji odznaki przez referaty weryfikacyjne Regionalnej Odznaki Krajoznawczej PTTK w całej Polsce. OM zachował sobie jedynie prawo do dystrybucji blachy. W związku z wpisaniem w 2013 roku nowych obiektów na Listę do odznaki dodano stopień duży.
Odznaka posiada pięć stopni:

• popularny
• brązowy
• srebrny
• złoty
• duży

Szczegóły zdobywania odznaki zawarte są w załącznikach.

Społeczny Opiekun Zabytków
Instruktor Opieki nad Zabytkami PTTK
Jacek TREICHEL

Załączniki:

• regulamin odznaki
• nowelizacja regulaminu

Kampania społeczna, która pomoże chronić zabytki

12 września 2015 roku w Elblągu została zainaugurowana ogólnopolska kampania społeczna Narodowego Instytutu Dziedzictwa pod hasłem „Chroniąc zabytki – wybierasz przyszłość”.
Nadrzędnym celem akcji jest uświadomienie, jak ważna jest aktywna postawa społeczeństwa wobec ochrony dziedzictwa kulturowego. To właśnie odpowiedzialne działania każdego z nas  mogą przyczynić się do zatrzymania, często nieodwracalnych procesów degradacji zabytków.
Kampania „Chroniąc zabytki – wybierasz przyszłość” ma pokazać społeczeństwu, w jaki sposób można ocalić dziedzictwo kulturowe od zapomnienia. Pośród tego typu działań warto wymienić chociażby budżety partycypacyjne, o których przeznaczeniu decydują mieszkańcy regionu. Jednak by w pełni troszczyć się o zabytki ważna jest współpraca trzech podmiotów: społeczeństwa, władz samorządowych oraz prywatnych inwestorów. Dopiero wspólne działanie przedstawicieli tych grup przyniesie najbardziej pożądany efekt. – powiedziała prof. Małgorzata Rozbicka, Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
Oprócz kształtowania aktywnej postawy społecznej wobec ochrony zabytków, kampania społeczna ma także popularyzować wiedzę o zabytkach oraz przypomnieć, o znaczącej roli jaką odgrywają ślady minionych epok w codziennym życiu.
Przeszłość zawsze oddziaływała i zawsze oddziaływać będzie na przyszłość. Nie da się całkowicie odciąć od tego co już było. Warto jednak zapamiętać, by planując przyszłość garściami czerpać wiedzę i wyciągać wnioski z dokonań czasów minionych. Właśnie dlatego należy troszczyć się i dbać o zabytki, by przyszłe pokolenia mogły je podziwiać i się na nich uczyć – dodała prof. Rozbicka.
Dziedzictwo to zasób nieodnawialny, który niepielęgnowany szybko odchodzi w zapomnienie. Proces ten dotyczy szczególnie dziedzictwa ruchomego tj.: pamiątek rodzinnych czy fotografii. Poprzez kampanię społeczną „Chroniąc zabytki – wybierasz przyszłość” Narodowy Instytut Dziedzictwa chce zwrócić uwagę, by nie zapominać o tych najbliższych człowiekowi zabytkach związanych z historią własnej rodziny, bowiem każda zachowana fotografia lub inna, rodzinna pamiątka przekazywana z pokolenia na pokolenie pozwoli pielęgnować pamięć o przodkach.
Troska o dziedzictwo kulturowe to kapitał i inwestycja w przyszłość. Poprzez kampanię społeczną „Chroniąc zabytki – wybierasz przyszłość” Narodowy Instytut Dziedzictwa chce zainteresować społeczeństwo zabytkową architekturą, parkami i ogrodami, jak również tradycjami, obyczajami czy przekazem niematerialnym oraz pokazać, jak ważną rolę w ochronie zabytków odgrywa odpowiedzialne i świadome istoty dziedzictwa kulturowego społeczeństwo.
Kampania społeczna „Chroniąc zabytki – wybierasz przyszłość” odbywa się w ramach 23. edycji Europejskich Dni Dziedzictwa. Akcję wspiera Generalny Konserwator Zabytków.

Narodowy Instytut Dziedzictwa

O czym informuje:
Społeczny Opiekun Zabytków
Instruktor Opieki nad Zabytkami PTTK
Jacek TREICHEL