WYCIECZKA z TOnZ - 10.05.2014

WYCIECZKA z TOnZ
    10 maja 2014 r., na zaproszenie grudziądzkiego oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, uczestniczyłem wraz z żoną Marleną – również instruktorem krajoznawstwa PTTK, w wycieczce - lustracji szlakiem cennych, a zaniedbanych
zabytków powiatu ziemskiego grudziądzkiego.
    Wyjazd w składzie 19 osób nastąpił o godzinie 9.00 z parkingu przy McDonaldzie. Pierwszym obiektem ma trasie był pięknie odremontowany dworek w Maruszy, obecnie należący do firmy z branży przetwórstwa mięsnego. Kolejny punkt to ruiny zamku w Pokrzywnie. Należy tu zauważyć, że obiekt mający tak bogatą historię, m.in. poprzez pobyt w nim wielu braci zakonnych ściśle związanych z historią Zakonu (Wielcy Mistrzowie - Ludolf Konig von Wattzau, Henryk von Plauen), popada w coraz większą ruinę. Niewątpliwie jego potencjał historyczny i turystyczny coraz bardziej traci na znaczeniu. Po krótkiej podróży zatrzymaliśmy się przed pałacem w Mełnie. Znajduje się tu zespół pałacowy i folwarczny z początku XIX w., park z ogrodami użytkowymi oraz cmentarz rodowy rodziny Bielerów z poł. XIX w. Mimo trwających od wielu lat prac remontowych, obiekt ten nie odzyskuje swej dawnej świetności. Następny obiekt oglądaliśmy w Boguszewie. To ruiny XVII wiecznego obronnego dworu szlacheckiego (w części wsi zwanej niegdyś Dąbrówką Szlachecką). Obiekt strasznie zapuszczony, służy mieszkańcom za wysypisko śmieci, a szkoda, bo to, co zostało mogłoby stanowić niewątpliwa atrakcję wsi. Po dotarciu do Rywałdu oglądaliśmy kościół. Nie był to jednak zabytkowy kompleks klasztorny kapucynów. Na początku XX w. na terenie dawnego Rywałdu Szlacheckiego zbudowano kościół i pastorówkę dla miejscowych ewangelików. W obecnym stanie świątynia grozi w każdej chwili zawaleniem, a pastorówka jest zwykłym domem mieszkalnym. Podróżując drogami powiatu zatrzymaliśmy się w Karolewie (gm. Świecie nad Osą). Znajduje się tu dwór z XIX w. Obiekt w rękach prywatnych, jednak z widocznym znacznym postępem prac remontowych. Można się spodziewać, że za rok, ewentualnie dwa, odzyska pełnię blasku. W Mędrzycach oglądaliśmy dwór z początku XIX w. Mieści się tu m.in. stadnina koni. Dwór został przebudowany w 1960 r. i obecnie służy jako obiekt mieszkalny. Przy dworze funkcjonuje park z połowy XIX w., a w mim m.in. grobowiec rodowy z 3 ćw. XIX w. W Bogdankach (gm. Łasin) obejrzeliśmy pałac z końca XVIII w. lub z pocz. XIX w. przebudowany w stylu neogotyckim w 2 połowie XIX w. Wieża wykończona wzorem imitującym krenelaże ze sterczynami – podobnie jak w pałacu w Jabłonowie Pomorskim (dom generalny Zgromadzenia Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej). Przedostatni postój to Salno.
    Znajduje się tu zespół dworsko-parkowy, park o powierzchni ok. 4 ha, w tym 0,1 ha zajmuje staw. Park otoczony jest płotem. Widzieliśmy tam kilkanaście pasących się saren, lecz niestety nie udało się uzyskać informacji skąd się tam wzięły? Po drugiej stronie drogi znajduje się neogotycka, zbudowana w roku 1867 kuźnia, mylnie przyjęta przez nas za kaplicę. Ostatnim punktem wyprawy był zamek w Rogóźnie. Mamy tu zespół zamkowy z XIII w. Na terenie zamku średniego do dziś zachował się długi fragment muru obwodowego z narożną wieżyczką okrągłą w planie. Na północy znajduje się monumentalna brama poprzedzona pierwotnie szyją bramną i pozostałościami mostu na ceglanych filarach łączącego pierwotnie zamek średni z przedzamczem. Na terenie przedzamcza zachowały się relikty gotyckich budynków gospodarczych, XIX wieczny dwór i czworak z XVIII wieku. Dostęp do obiektu jest mocno utrudniony.
    Podsumowując należy stwierdzić, że był to wyjazd bardzo udany pod względem krajoznawczym. Stan zachowania obiektów jest bardzo różny. W zdecydowanej większości obiekty znajdują się w rękach prywatnych. W niektórych przypadkach widać, lub będzie to widoczne niebawem, że obiekty odzyskują blask i pierwotny wygląd. Niektóre funkcjonują w stanie zadowalającym (dwory o charakterze mieszkalno-biurowym), a niektóre popadają w całkowitą ruinę. Dotyczy to zwłaszcza największych atrakcji turystycznych powiatu, jakimi niewątpliwie są pozostałości zamków krzyżackich. Z punktu widzenia turysty, a zwłaszcza krajoznawcy niewątpliwym mankamentem jest brak opisu obiektów. Niejednokrotnie nie można tych obiektów odnaleźć, a jeżeli już ta sztuka się uda, to przy żadnym nie ma jakiejkolwiek tablicy informacyjnej. I tu pojawia się rola samorządu. Część obiektów jest w rekach prywatnych, niemniej jednak tablice takie (o jednolitym wyglądzie), mogłyby się znajdować w najbliższym otoczeniu obiektu na gruntach stanowiących własność samorządów i stanowić szlak turystyczny dla osób odwiedzających nasz powiat.
Trasa dla chętnych do powtórzenia naszej wycieczki: Marusza – Pokrzywno – Mełno – Boguszewo – Rywałd – Karolewo – Mędrzyce – Bogdanki – Salno – Rogóźno.

Jacek Treichel
Społeczny Opiekun Zabytków